Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα, Κώστας Καρυωτάκης

Και μια εξαιρετική μελλοποίηση από τον Δημήτρη Μαραμή με ερμηνεύτρια την Κορίνα Λεγάκη

Ας ακούσουμε το ποίημα από τον Γ. Π. Σαββίδη στο Σπουδαστήριο του Νέου Ελληνισμού.
                                                    Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα

Ο ποιητής

  Πολλά έχουν γραφτεί για τον ποιητή Κώστα Καρυωτάκη, ίσως τη σημαντικότερη ποιητική φωνή της γενιάς του΄20 και από τους πρωτοπόρους της νεωτερικής ποίησης. Πολλοί μεταγενέστεροι ποιητές επηρεάστηκαν από το έργο του, αλλά πιο χαρακτηριστική είναι η επίδραση που άσκησε η ζωή και η αυτοκτονία του σε πολλούς- γνωστή με τον όρο ''Καρυωτακισμός".

Μια ακόμη βιογραφία του ποιητή από το ΕΚΕΒΙ.
Ε΄δω μπορούμε να παρακολουθήσουμε δύο εκπομπές από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ αφιερωμένες στη ζωή και το έργο του Κώστα Καρυωτάκη.

ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
και ΠΡΕΒΕΖΑ-ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ


Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα

Το θέμα:

Η ερωτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί στον ποιητή ένα όμορφο καλοκαιρινό βράδυ και η δυσκολία του να ανταποκριθεί θετικά σ' αυτήν.

Η δομή:

Το ποίημα χωρίζεται σε δύο άνισες στροφές που αποτελούν και τις νοηματικές ενότητές του. Η κάθε στροφή έχει διαφορετικό ύφος.

1η ενότητα: "Σαν δέσμη... περιττό". Η καλοκαιρινή βραδιά και η γυναικεία παρουσία προκαλέι στον ποιητή ερωτική διάθεση και ψυχική ευφορία.

2η ενότητα: "Έχω... ονειρευτό". Η αδυναμία του ποιητή να ανταποκριθεί στην ερωτική αυτή ατμόσφαιρα.

ΑΝΑΛΥΣΗ

1η στροφή:
Το ποίημα αρχίζει με μια παρομοίωση (Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα). Παράλληλα αυτή η ανθοδέσμη από ρόδα συμβολίζει την ερωτική επιθυμία. Ο ποιητής διακατέχεται από την ερωτική επιθυμία και διάχυτος είναι ο ερωτισμός στην ατμόσφαιρα. Όλες του οι αισθήσεις κινητοποιούνται. Στους δρόμους υπάρχει μια "Χρυσή", "λεπτότατη ευωδιά" (μεταφορά), που του φέρνει ψυχική ευφορία. Εδώ έχουμε μια εικόνα όπου σε πρώτο πλάνο βρισκεται η όσφρηση και σε δεύτερο η όραση. Αυτή η ταυτόχρονη ενέργεια δύο αισθήσεων (όσφρησης και ακοής) ονομάζεται συναισθησία. Στην καρδιά του η καλοσύνη. Μόνο που είναι "αιφνίδια", τον ξαφνιάζει, γιατί δεν την είχε ξανανιώσει. Κι εδώ παρατηρούμε μια "λεπτότατη" ειρωνική διάθεση- ίσως κάτι σαν αυτοσαρκασμό για το ξάφνιασμα που του προκάλεσαν τα γλυκά και χαρούμενα συναισθήματα.
Ακόμη μια εικόνα έρχεται να συμπληρώσει το συναίσθημα ανεμελιάς του ποιητή. Με το παλτό στα χέρια ρεμβάζει αμέριμνος βλέποντας τη σελήνη. 'Ολη η ατμόσφαιρα αποπνέει έναν ερωτισμό, αφού είναι "ηλεκτρισμένη από φιλήματα"(παρομοίωση) ερωτευμένων. Και πάλι όμως μια υποψία ειρωνίας έρχεται να μειώσει την ένταση της σκηνής. Και ο ειρωνικός τόνος κορυφώνεται με τους δύο τελευταίους στίχους που δηλώνουν τη διάσταση ανάμεσα στην ποίηση και τη ζωή. Ο ποιητής είναι από τη φύση του απαισιόδοξος και η ζωή του είναι γεμάτη δυσκολίες. Η ποίησή του δεν αρκεί και δεν μπορεί να εκφράσει την "αιφνίδια" καλοσύνη που ένιωσε αυτό το όμορφο βράδυ. Σε κάποιο άλλο ποίημα του θα πει: "Η ποίηση είναι το καταφύγιο που μισούμε".
Και κάπως έτσι προετοιμάζεται το έδαφος για την ανατροπή....
2η στροφή:
 Αρχίζει με μια προσωπική εξομολόγηση. Με ειλικρίνια σε πρώτο πρόσωπο παραδέχεται οτι δεν μπορεί να χαρεί την προηγούμενη ερωτική ατμόσφαιρα. Η μεταφορά είναι πολύ δυνατή "σπασμένα φτερά" και έρχεται να ανατρέψει το προηγούμενο ευχάριστο κλίμα. Σηματοδοτεί την αντίθεση ανάμεσα στο συναίσθημα και το ύφος της 1ης στροφής και της 2ης. Δεν μπορεί ο ποιητής να χαρεί τον έρωτα, αφού δεν μπορεί να ξεπεράσει τις αναστολές του, να ξεφύγει από τη μιζέρια. Όλες οι ωραίες στιγμές της πρώτης στροφής ακυρώνονται και το μόνο που μένει είναι ένα έντονο συναίσθημα ματαίωσης και μελαγχολίας. Όλα πια είναι καθαρά και μοιάζουν να μην έχουν νόημα. Ούτε το καλοκαίρι, που σηματοδοτεί ευχάριστα πράγματα, δεν τον γεμίζει.Στο τέλος η συσσώρευση των ερωτημάτων που μένουν αναπάντητα, δείχνει οτι όλα είναι μάταια, ανώφελα, άσκοπα. Ο ποιητής παραιτείται και συνειδητοποιεί την ματαιότητα του κόσμου.

•   Υπάρχει πιθανόν μια χρονική απόσταση ανάμεσα στη σκηνή της πρώτης στροφής και σ' αυτήν της δεύτερης. Κι αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε από δυο λέξεις. Στην πρώτη στροφή ο ποιητής κρατά "παλτό", ενώ στη δεύτερη στροφή είναι καλοκαίρι. Έτσι ό τι έζησε ένα όμορφο βράδυ σε μεταγενέστερο χρόνο ξεχάστηκε και ο ίδιος επανήλθε στην πραγματικότητα που είναι σκληρή και δεν μπορεί να χωρέσει ούτε κάν το έρωτα- αυτό το θείο αίσθημα.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΙΗΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΗΣ

• Το ποίημα  ανήκει στην ποιητική συλλογή "Ελεγεία και Σάτιρες".  Η ελεγεία είναι τοποιητικό έργο που έχει συνήθως θρηνιτικό χαρακτήρα και εκφράζει μέτρια πάθη (εδώ θλίψη και μελαγχολία). Η σάτιρα έχει έντονη ειρωνική διάθεση, σαρκασμό και ασκεί κριτική. Το ποίημα έχει στοιχεία και από τα δύο αυτά είδη. Έχει ελεγειακό τόνο με μελαγχολική διάθεση, τρυφερά συναισθήματα, αλλά και θλίψη. Έχει και σατιρικό τόνο με τον αυτοσαρκασμό, την ειρωνική διάθεση και την αυτοκριτική, κυρίως στην εξομολόγηση της δεύτερης στροφής.  
• Χαρακτηριστικά της ποίησης του Καρυωτάκη που βλέπουμε και στο ποίημα είναι: η μελαγχολική διάθεση, η απαισιοδοξία, η παραίτηση, η ψυχική κούραση, η έλλειψη ιδανικών. βλέπουμε όμως και μια τάση κριτικής και αυτοσαρκασμού. 
• Ο ποιητής επηρεάστηκε από το συμβολισμό και τον νεοροαντισμό και στο ποίημα βρίσκουμε γνωρίσματα αυτών των ρευμάτων. Σύμβολα, μουσική υποβλητικότητα, κατάλληλες λέξεις για να εκφράσουν τον ψυχικό κόσμο του ανθρώπου και υποβλητική ατμόσφαιρα.
• Το ποίημα έχει στοιχεία νεωτερικής ποίησης: ανισομερείς στροφές, ανισοσύλλαβοι στίχοι  χωρίς ομοιοκαταληξία, διασκελισμοί, πρωτοτυπία και τόλμη στην έκφραση, ρευστότητα στο νόημα.
• Ύφος: Απαισιόδοξο, ελεγειακός τόνος, σατιρικός τόνος.
• Στιχουργική: άνισες στροφές με ιαμβικό στίχο, διάσπαρτες τυχαίες ομοικαταληξίες, στίχος ελευθερωμένος.
• Εκφραστικά μέσα: παρομοιώσεις, μεταφορες, εικόνες. 

Φύλλο εργασίας από τον κ. Κόλλια Χρήστο.

Σημειώσεις ποιήματος από κα ΔΑΦΝΗ ΜΠΑΤΣΙΛΑ