Βράδυ, Κώστας Καρυωτάκης

Βράδυ

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ:

  ανήκει στη συλλογή « Ελεγεία και σάτιρες»,  το ποίημα είναι επηρεασμένο από το νεοσυμβολισμό- μεορομαντισμό = έχει υποβλητικές εικόνες, σύμβολα, μουσικότητα στο στίχο, μελαγχολική διάθεση. 

( Άσκηση: να τα εντοπίσουμε στο ποίημα).

ΘΕΜΑ:

Το δειλινό που πέφτει και έτσι καθώς έρχεται το βράδυ  και υποχωρεί το φως  φανερώνεται η ψυχική διάθεση του ποιητή.

Λέξη – κλειδί= « Βράδυ»: αποτελεί τον τίτλο του ποιήματος και τη συναντάμε μόνο μια φορά μέσα στο ποίημα, στην τελευταία στροφή, αλλά δημιουργεί μια διάχυτη αίσθηση σε όλο το ποίημα.

Χαρακτηριστικά νεοσυμβολισμού :

v  εικόνες υποβλητικές. Στο ποίημα υπάρχουν εικόνες που συνδυάζουν και ήχο ( το αεράκι που ψιθυρίζει, ο ήχος του τρένου, οι καμπάνες που σβήνουν). Αυτές οι εικόνες είναι χαρακτηριστικό της νεοσυμβολι-στικής περιόδου της ποίησης του Καρυωτάκη.

v  Μελαγχολική διάθεση: κυριαρχεί το συναίσθημα της απώλειας (χαρά, ματαιωμένοι πόθοι, χαμένα όνειρα). Ο ποιητής δημιουργεί μια θολή ατμόσφαιρα, αργό χρόνο, απομακρυσμένο χώρο, όπου οι ήχοι φτάνουν αδύναμοι ( ιαχή μακρυσμένη) για να αποδώσει καλύτερα αυτή την αίσθηση της απώλειας και της μελαγχολίας. Και αυτή η αίσθηση συνδυάζεται με τη βραδινή ώρα.

v  Σύμβολα: ένα σύμβολο είναι « το βράδυ»: το σκοτάδι που πέφτει και αλλάζει τους ρυθμούς της ημέρας συμβολίζει τη μελαγχολική διάθεση, το τέλος, τη ματαίωση των στόχων, τα απραγματοποίητα όνειρα.

v  Μουσικότητα στίχου: αργός, λυρικός, μουσικός ρυθμός.

ΔΟΜΗ- ΕΝΟΤΗΤΕΣ:

 το ποίημα αποτελείται από τρεις στροφές που  αποτελεί μια ενότητα.

  Κυριαρχούν  εικόνες που δηλώνουν έμμεσα τη συναισθηματική κατάσταση του ποιητή. Όλα εξηγούνται καλύτερα με τις αισθήσεις για τον ποιητή παρά μέσα από τα λόγια. Γι’ αυτό οι εικόνες ζωντανεύουν αυτές τις αισθήσεις και δε χρειάζεται ο ποιητής να πει πως νιώθει:

α)  η εικόνα (οπτικοακουστική) των μικρών παιδιών που παίζουν ένα ανοιξιάτικο δειλινό σε έναν απομακρυσμένο χώρο ή ακούγονται απόμακρα (μια ιαχή μακρυσμένη). Οι ήχοι από τα παιχνίδια τους ακούγονται αδύναμοι. Υποδηλώνει το αίσθημα της απώλειας, της μοναξιάς.

β) ένα αεράκι που ψιθυρίζει λόγια με «των ρόδων τα χείλη» και μένει. Τονίζεται η απουσία ανθρώπων που δημιουργεί μια διάθεση μελαγχολική. Η εικόνα γίνεται παραστατική με τη μεταφορά ( με των ρόδων τα χείλη).

γ) η εικόνα ανοιχτών παράθυρων που μοιάζουν σα να ανασαίνουν, σα να μετρούν την ώρα. Κι εδώ έχουμε μια προσωποποίηση (ανασαίνουν τα παράθυρα). Υποδηλώνει τη μελαγχολία, την κενότητα, την απογοήτευση.

δ) η εικόνα της άδειας κάμαρας, του άδειου δωματίου που υποδηλώνει και πάλι το αίσθημα της κενότητας της ζωής, των χαμένων ονείρων, της αποξένωσης.

ε) η εικόνα του τρένου που έρχεται από μια χώρα ξένη και άγνωστη. Ο ήχος του τρένου μοιάζει να ακούγεται και υποδηλώνει τον αποχωρισμό , την απώλεια.

Καταλήγει στο συμπέρασμα να βλέπει εμπρός του τα χαμένα του όνειρα .

στ) η εικόνα με τις καμπάνες που σβήνουν= ο ήχος τους είναι τόσο μακρινός που ίσα-ίσα ακούγεται. Σιγά- σιγά ο ήχος τους σβήνει ( μεταφορά)

ζ) η εικόνα με το βράδυ να πέφτει (μεταφορά)  υποδηλώνει μια μελαγχολική διάθεση. Το βράδυ απλώνεται παντού και σιγά- σιγά πέφτει πάνω από την πόλη, πάνω από τα πρόσωπα των ανθρώπων , πάνω από το καθρέφτισμα του ουρανού, πάνω από τη ζωή του ίδιου του ποιητή.

v  Προσέχουμε ότι όλες οι εικόνες υποβάλλουν με πολύ μουσικό και ποιητικό τρόπο τη συναισθηματική κατάσταση του ποιητή που είναι: ένα αίσθημα κενού, απώλειας, μια μελαγχολική διάθεση, μια αίσθηση διάψευσης των ονείρων του.

 Στοιχεία που βοηθούν στο να φανερωθεί η ψυχική αυτή διάθεση του ποιητή είναι:

α) τα εκφραστικά μέσα: μεταφορές ( δες παραπάνω), φράσεις όπως: ιαχή μακρυσμένη, αδειανή κάμαρα, άγνωστη χώρα, παράθυρα ανοιχτά, χαμένα όνειρα, καμπάνες που σβήνουν, βράδυ που πέφτει. 

β) ο αργός μουσικός ρυθμός του στίχου

γ) οι εικόνες

δ) τα αποσιωπητικά στο τέλος του ποιήματος.

v  Γλώσσα: χαρακτηριστικό είναι ότι ο ποιητής χρησιμοποιεί α΄ ενικό πρόσωπο για να δώσει προσωπικό, ρομαντικό και εξομολογητικό τόνο στο ποίημα.

v  Χώρος: παρατηρούμε ότι ο χώρος είναι αστικός. Το βράδυ έρχεται στην πόλη και όχι σε ένα ειδυλλιακό και ευχάριστο τοπίο. Συνήθως όταν γράφονται ποιήματα για τα δειλινά αναφέρονται στη φύση , στην εξοχή, στη θάλασσα. Αντίθετα ο Καρυωτάκης, επειδή αυτή του η μελαγχολία δεν είναι ευχάριστη, αλλά επώδυνη παρουσιάζει το βράδυ μέσα στην πόλη.

v  Στιχουργική: πολύ προσεγμένη. Το ποίημα αποτελείται από 3 τετράστιχες στροφές. Ο 1^ος και ο 3^ος στίχος κάθε στροφής είναι 14στιχος , ο 2^ος και 4^ος  είναι 7στιχοι. Το μέτρο είναι ανάπαιστος, και η ομοιοκαταληξία πλεχτή ( αβαβ).